Zespół przewlekłego zmęczenia zwana też CFS (z angielskiego: chronic fatigue syndrome), to choroba bardzo często mylona ze zwykłym przemęczeniem organizmu. Jest to bardzo uciążliwa jednostka chorobowa, m.ająca negatywny wpływ na życie chorego w każdym jego wymiarze. Dowiesz się więcej z tego artykułu.
Jak rozpoznaje się zespół przewlekłego zmęczenia?
Rozpoznanie zespołu przewlekłego zmęczenia stawia się po wykluczeniu innych przyczyn złego samopoczucia. Np. cukrzycy. Opracowanie szczegółowych kryteriów rozpoznawania tej choroby trwały od roku 1988 do 1994. Początkowo kładziono nacisk na objawy somatyczne ale z biegiem lat i obserwacji ludzi dotkniętych tą chorobą zwrócono też uwagę na zmęczenie psychiczne. Ostatecznie powstał zestaw objawów, których równoczesne występowanie kwalifikuje do postawienia diagnozy zespołu przewlekłego zmęczenia.
Podstawowe kryterium to ciężkie zmęczenie, które trwa co najmniej 6 miesiecy. Zmęczeniu powinny towarzyszyć co najmniej 4 objawy z listy poniżej:
- sen, który nie przynosi odpoczynku
- zauważalne pogorszenie się pamięci świeżej oraz problemy z koncentracją
- bolesne w dotyku węzły chłonne
- powysiłkowe złe samopoczucie trwające co najmniej dobę
- ból mięśni
- ból gardła
- bóle głowy dotąd nieznane z innym przebiegiem lub ze zmianą intensywności bólu
- ból wielu stawów bez towarzyszącego mu obrzęku lub rumienia
Bardzo ważne jest aby w fazie diagnozowania choroby zebrać od pacjenta bardzo dokładny wywiad. Następnie pacjent powinien być bardzo dokładnie zbadany, ze zwróceniem uwagi na objawy najbardziej dla pacjenta uciążliwe i na objawy klasyfikowane w medycynie jako „czerwone flagi”. „Czerwone flagi” mogą wskazywać na inne toczące się w organizmie chorego poważne schorzenie. Następnie zbadać pacjenta pod kątem depresji. Statystyki wskazują na przedział między 39 a 47% występowania CFS u pacjentów z depresją.
„Czerwone flagi”– to objawy alarmujące występujące u osób z zespołem chronicznego zmęczenia. Klasyfikuje się je następująco:
- duszność- może wskazywać na chorobę płuc
- ból stawów lub objawy zapalenia- może wskazywać na reumatoidalne zapalenie stawów lub na toczeń rumieniowaty
- ból w klatce piersiowej- może wskazywać chorobę serca
- utrata masy ciała- przyczyną może być nowotwór
- ogniskowe ubytki neurologiczne- przyczyną może być nowotwór, stwardnienie rozsiane lub ropień ośrodkowego układu nerwowego
Diagnostyka różnicowa jaką się przeprowadza jest bardzo szeroka. CFS różnicuje się z następującymi chorobami:
- Choroby endokrynologiczne – nadczynność lub niedoczynność tarczycy, cukrzyca, niewydolność kory nadnerczy, choroba Addisona, zespół Cushinga
- Choroby hematologiczne – anemia
- Choroby nowotworowe
- Choroby o podłożu zapalnym – borelioza, gruźlica, HIV, przewlekłe zapalenie wątroby
- Choroby neurologiczne – choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, narkolepsja, otępienie
- Choroby psychiczne – anoreksja, bulimia, depresja, zaburzenie afektywne dwubiegunowe, schizofrenia, nadmierne zażywanie substancji psychoaktywnych
- Choroby reumatologiczne – fibromialgia, zapalenie skórno-mięśniowe, polimialgia reumatyczna, reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie wielomięśniowe, zapalenie tętnicy skroniowej, zespół Sjögrena, toczeń rumieniowaty układowy
- Awitaminoza
- Działania uboczne przyjmowanych leków
- Bezdech senny
- Zatrucie metalami ciężkimi
- Niewydolność mięśnia sercowego
- Celiakia
Przyczyny występowania zespołu chronicznego zmęczenia
Medycyna do chwili obecnej nie ustaliła przyczyn powstawania tej choroby. Najprawdopodobniej jest ona złożona i nie wywołuje jej jeden czynnik. Naukowcy mają wątpliwości czy wobec tak złożonych objawów oraz towarzyszącym im częstym zaburzeniom psychicznym, jest jakakolwiek przyczyna organiczna tej choroby. Obecnie badania naukowców koncentrują się na czynnikach genetycznych, układzie immunologicznym, nadnerczach, roli snu i diety a także na modelu biopsychospołecznym.
Czynniki genetyczne
Liczba danych, które potwierdzają przyczyny genetyczne wzrasta. naukowcy wykazali różnicę w ekspresji genów po wysiłku u pacjentów z CFS. Różnica ta ma wpływ na metabolizm i na reakcje układu immunologicznego. W trakcie innego badania naukowcy wykazali związek mutacji genetycznych do niektórych zakażeń wirusowych. Badania trwają nadal.
Układ immunologiczny
Są lekarze, którzy wyznaja teorię, że CFS ma przyczynę poinfekcyjną. Bardzo dużo objawów infekcji wirusowych przebiega jednoczasowo z CFS. Jedna z teorii głosi, że infekcja wirusem Epsteina i Barr przyczynia się do rozwoju CFS. Ale nie zostało to ostatecznie udowodnione.
Nadnercza
Osoby z CFS mają zmniejszony poziom kortyzolu we krwi. Badania przeprowadzone w tym zakresie wskazują ,że jest on niższy o około 138 nmol/l niż u ludzi zdrowych. Nie wyjaśniono co powoduje niższy poziom kortyzolu. Rozważany jest wpływ zakażeń, urazów w okresie dzieciństwa lub czynnikami genetycznymi. Niewyklucza się też połączenia kilku przyczyn.
Sen i dieta
U chorych na CFS wykazano opóźnienie rytmu okołodobowego, polegającym na opóźnieniu wydzielania melatoniny. Przeprowadzone badania wykazały także, że osoby z CFS mają mniejsze wskaźniki kwasów omega-3 do omega-6 i niższe poziomy cynku. Jednak po przeprowadzeniu suplementacji tych składników nie odniesiono poprawy zdrowotne pacjentów.
Model biopsychospołeczny
Jako, że CFS występuje często z depresją wielu specjalistów kwalifikuje ją do chorób somatycznych. Nie jest to jednak odpowiednio udowodnione. Natomiast wiele danych wskazuje na to, że urazy doznane w czasie dzieciństwa zwiększają sześciokrotnie ryzyko zapadalności na tę chorobę. Osoby cierpiące na CFS mają mniejsze wsparcie w systemach pomocy społecznej i jeśli osoba chora jest niedostosowana społecznie leczenie może nie zakończyć się sukcesem.
Leczenie zespołu chronicznego zmęczenia
Leczenie tej choroby przebiega wielowymiarowo. Poniżej przestawiony został zakres leczenia:
- Skupienie się na objawach i zmniejszanie ich
- Leczenie chorób współistniejących
- Namawianie chorego do częstego wypoczynku w ciągu dnia oraz do rozpoczęcia praktyk relaksacyjnych
- Terapia poznawczo-behawioralna
- Terapia oparta na ćwiczeniach fizycznych ze stopniowaniem ich intensywności
